આપણા દેશમાં છેલ્લા કેટલાક સમયથી યુવાનોમાં હૃદયની બીમારીઓ વધી રહી છે. નાની ઉંમરે હાર્ટ એટેક આવી રહ્યો છે. તેનું કારણ હૃદયમાં ધમનીઓનું બ્લોક થવું છે. આવી સ્થિતિમાં જો લક્ષણો અનુભવાય તો એન્જીયોગ્રાફી જીવન બચાવી શકે છે. આ એક ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

એન્જીયોપ્લાસ્ટી એ એક સર્જીકલ પ્રક્રિયા છે જેમાં હૃદયના સ્નાયુઓને લોહી પહોંચાડતી રક્તવાહિનીઓ ખોલવામાં આવે છે. તબીબી ભાષામાં આ રક્તવાહિનીઓને કોરોનરી ધમનીઓ કહેવામાં આવે છે. હાર્ટ એટેક અથવા સ્ટ્રોક જેવી સમસ્યાઓ પછી ડોકટરો ઘણીવાર એન્જીયોપ્લાસ્ટીનો આશરો લે છે.

એન્જીયોપ્લાસ્ટી શા માટે કરવામાં આવે છે?
એથરોસ્ક્લેરોસિસની સારવાર- એથરોસ્ક્લેરોસિસ (ધમનીઓનું સખ્તાઇ) ના રોગથી પીડિત વ્યક્તિને એન્જીયોપ્લાસ્ટી સર્જરીની ભલામણ કરવામાં આવે છે.
હાર્ટ એટેકનું જોખમ ઘટાડવું- આ હાર્ટ સર્જરી હાર્ટ એટેકના જોખમને ઘટાડવા માટે પણ કરવામાં આવે છે.
ડાયાબિટીસની બીમારી- ઘણી વખત એવું જોવામાં આવ્યું છે કે ડાયાબિટીસ ખૂબ જ ખતરનાક સ્તરે પહોંચી જાય છે, આવી સ્થિતિમાં હાર્ટ સર્જરી કરવામાં આવે છે.
હૃદયની ધમનીઓમાં અવરોધ- એન્જીયોપ્લાસ્ટી સર્જરી મુખ્યત્વે હૃદયની ધમનીઓમાં રહેલા અવરોધને સુધારવા માટે કરવામાં આવે છે.
કંઠમાળની (Angina) સારવાર – જે વ્યક્તિને એન્જીનાની સમસ્યા હોય તેમના માટે આ હાર્ટ સર્જરી વધુ સારો વિકલ્પ સાબિત થાય છે.

એન્જીયોપ્લાસ્ટી કેવી રીતે કરવામાં આવે છે?
એન્જીયોપ્લાસ્ટીમાં, એક નાનું પ્લાસ્ટિક કેથેટર (પાતળી નળી) હાથ અથવા જાંઘ દ્વારા શરીરમાં દાખલ કરવામાં આવે છે.

તેમાંથી તાર અથવા પાઇપ હૃદયની ધમનીઓમાં લઈ જવામાં આવે છે.

• પ્રથમ, એન્જિયોગ્રાફી તપાસવામાં આવે છે કે ક્યાં બ્લોકેજ છે.
  -ત્યારબાદ મૂત્રનલિકા સાથે જોડાયેલ વાયરને બ્લોકેજ પર લઈ જવામાં આવે છે.
  -ત્યારબાદ બલૂનને ત્યાં ફૂલાવવામાં આવે છે.
  -આ બલૂનને ફુલાવવાથી ધમનીની અંદરનો અવરોધ ખૂલી જાય છે.
• પછી તે બલૂન બહાર કાઢવામાં આવે છે.
  પછી બીજી બલૂન દાખલ કરવામાં આવે છે, તે જ ધમનીની અંદર જે ખુલી છે.
  તે બલૂન પર સ્ટેન્ટ લપેટવામાં આવે છે.
  સ્ટેન્ટ એ મેટલ સ્પ્રિંગ ટ્યુબ છે જે બલૂન પર લપેટી છે.
  આ ધમનીઓ ફરી બંધ ન થાય તે માટે તેની ઉપર દવા પણ લપેટવામાં આવે છે.
  આ સ્ટેન્ટ ધમનીની અંદર ફૂલેલું છે.
  જેથી ધમની ફરી બંધ ન થાય.
  આ સમગ્ર પ્રક્રિયાનું નામ છે એન્જીયોપ્લાસ્ટી જે સ્ટેન્ટ વડે કરવામાં આવે છે.
  એન્જીયોપ્લાસ્ટી પછી એટલે કે બલૂન અને સ્ટેન્ટિંગ એટલે કે બલૂન જે સ્પ્રિંગ ટ્યુબમાં નાખવામાં આવે છે.

ખર્ચ
એન્જીયોપ્લાસ્ટી એકદમ સલામત છે.
1 ટકાથી ઓછું જોખમ છે.
આ બહુ ખર્ચાળ સારવાર પણ નથી.
તેની કિંમત દોઢથી અઢી લાખ રૂપિયાની વચ્ચે છે.
ક્યારેક 1 સ્ટેન્ટ પણ નાખી શકાય છે.
ક્યારેક 2 અથવા 3 અથવા વધુ મૂકી શકાય છે.
સરકારે સ્ટેન્ટની કિંમત પર મર્યાદા મૂકી છે.
તેથી આ પ્રક્રિયા બહુ ખર્ચાળ નથી.

કોને એન્જીયોપ્લાસ્ટીની જરૂર છે?
એન્જિયોપ્લાસ્ટી એ લોકો માટે ભલામણ કરવામાં આવે છે જેમને કંઠમાળ છે.
કંઠમાળ એટલે કે હ્રદયરોગ જેમાં ચાલતી વખતે, દાદરા ચડતી વખતે અથવા કોઈપણ મહેનત કરતી વખતે છાતીમાં દબાણ અનુભવાય છે, ભારેપણું અનુભવાય છે.
જે લોકોને હાર્ટ એટેક આવે છે, આવા દર્દીઓમાં એન્જિયોગ્રાફી પછી તરત જ સ્ટેન્ટ નાખવામાં આવે છે.
જેથી હૃદયના સ્નાયુને અસર ન થાય.
તેને પ્રાથમિક એન્જીયોપ્લાસ્ટી કહેવામાં આવે છે.

કેટલીકવાર, જો દર્દીને પહેલાથી જ બાયપાસ કરવામાં આવ્યો હોય, તો થોડા સમય પછી પણ તેમાં સમસ્યા હોય છે. આ કિસ્સામાં, એન્જીયોપ્લાસ્ટી કરવામાં આવે છે.
જે લોકોના વાસણોમાં વધુ પડતું કેલ્શિયમ હોય છે, તેમાં બુર્ક નામનું ફરતું ઉપકરણ દાખલ કરવામાં આવે છે.
એન્જિયોપ્લાસ્ટી એવા દર્દીઓમાં પણ કરવામાં આવે છે જેઓ બાયપાસ કરી શકતા નથી.

એન્જીયોપ્લાસ્ટી પછી ધ્યાનમાં રાખવા જેવી બાબતો
આજકાલ ઘણા કેન્દ્રોમાં એન્જિયોપ્લાસ્ટી હાથ વડે જ કરવામાં આવે છે.
જેમાં દર્દીને કોઈ તકલીફ પડતી નથી.
જો તે જાંઘમાંથી કરવામાં આવે તો પણ, પુનઃપ્રાપ્તિ ખૂબ જ ઝડપથી થાય છે.
દર્દી થોડા કલાકો પછી જ ચાલવાનું શરૂ કરે છે.
આજકાલ બીજા દિવસે ડિસ્ચાર્જ થાય છે.
નહિંતર, તે વધુમાં વધુ 1-2 દિવસ પછી ડિસ્ચાર્જ થઈ જાય છે.
એન્જીયોપ્લાસ્ટી પછી બહુ સાવચેતી રાખવાની જરૂર નથી.
માત્ર સમયસર દવાઓ લો.
દરરોજ સમયસર બ્લડ થિનર્સ લો.
જેથી સ્ટેન્ટ ઉતરી ન જાય
જો તમને તાજેતરમાં હાર્ટ એટેક આવ્યો હોય, તો વધુ ચાલશો નહીં.
પરંતુ જો હાર્ટ એટેક વિના એન્જીયોપ્લાસ્ટી કરવામાં આવી હોય, તો તમે 2-4 દિવસ પછી ચાલી શકો છો.
માણસ 3-4 કિલોમીટર ચાલી શકે છે.
ઘી-તેલનો ઉપયોગ ઓછો કરો.
ખાંડ અને કાર્બોહાઇડ્રેટ્સનું પ્રમાણ ઓછું રાખો.
વધુ ફળો અને શાકભાજી ખાઓ

એન્જીયોપ્લાસ્ટીના ફાયદા – ‘સોસાયટી ફોર કાર્ડિયોવેસ્ક્યુલર એન્જીયોગ્રાફી એન્ડ ઈન્ટરવેન્શન્સ’ના રિપોર્ટ અનુસાર, એન્જિયોપ્લાસ્ટી વ્યક્તિનો જીવ બચાવી શકે છે. ભરાયેલી ધમનીઓમાં લોહીના પ્રવાહને પુનઃસ્થાપિત કરવાની આ સૌથી ઝડપી રીત છે. જેટલી જલ્દી એન્જીયોપ્લાસ્ટી કરવામાં આવશે, હૃદયના સ્નાયુને ઓછું નુકસાન થશે. હાર્ટ એટેકને કારણે શ્વાસ લેવામાં તકલીફ અથવા છાતીમાં દુખાવો થવાના કિસ્સામાં પણ એન્જીયોપ્લાસ્ટી રાહત આપે છે. તે લોહીના ગંઠાવાનું અને હાર્ટ એટેકનું જોખમ પણ ઘટાડી શકે છે

એન્જીયોપ્લાસ્ટી પછી બેદરકારી ટાળો- સફળ એન્જીયોપ્લાસ્ટી પછી ડોકટરો દર્દીને પહેલા કરતા વધુ સાવચેત રહેવાની સલાહ આપે છે. ડોક્ટરની સલાહ પર દવા લેતા રહો. જો તમને ધૂમ્રપાનનું વ્યસન હોય તો તેને છોડવું વધુ સારું છે. સારા અને સંતુલિત આહારનું પાલન કરવું મહત્વપૂર્ણ છે. બ્લડ પ્રેશર અને કોલેસ્ટ્રોલનું સ્તર ઘટાડવા માટે નિયમિતપણે કસરત કરવી જોઈએ.

મોટાભાગના લોકોને આ હાર્ટ સર્જરી વિશે સંપૂર્ણ જાણકારી હોતી નથી, તેથી તેઓ સમયસર આ સર્જરીનો લાભ લઈ શકતા નથી. આમ અમે આશા રાખીએ છીએ કે તમને આ લેખ વાંચવામાં ઉપયોગી થયો હશે કારણ કે અમે આ લેખમાં એન્જીયોપ્લાસ્ટી સંબંધિત જરૂરી માહિતી આપવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.